بارگاه حضرت معصومه(علیهاسلام) و آثار علمى و فرهنگى بهجاىمانده در کتابخانه و موزه آستان مقدس قم، همانند غالب بناهاى اسلامى و گنجینههاى دینى، از مواریث گرانبهایى است که همراه با قداست و طهارت معنوى، دانش و هنر گذشتگان را به ما منتقل مىکند.
این مجموعه براى پژوهشگران موضوعى تازه و دستنخورده است. هرچند قدمت تاریخى و نفاست اماکن مقدس قم و عراق بسیار والاست، ولى متاسفانه شرقشناسان و هنرپژوهان داخل و خارج چنانکه باید بدان نپرداختهاند.
در نوشتههاى این محققان آنقدر که درباره اصفهان و سایر بلاد ایران مطلب به چشم مىخورد درباره حرمهاى مطهر قم و عتبات عالیات دیده نمىشود، شاید علت اصلى این امر آن باشد که شرقشناسان و ایرانگردان غربى، که پایهگذار تحقیقات باستانشناسى هستند،
بنا به سبب ویژگیهاى مذهبى نتوانستهاند به صحن و سراى مطهر امامان و امامزادگان نفوذکنند و براحتى سایر ابنیه به بررسى و مطالعه این آثار بپردازند. عتبات عالیات و حرمهاى مطهر امامان و ذرارى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) پناهگاه دردمندان، عبادتگاه پارسایان، جایگاه عالمان و نیکنهادان است. هدف کسانى که به این مکانهاى مقدس روى مىآورند چیزى جز 
تامین نیاز معنوى، محبت و ولایت، اخلاص و تقرب به ذات لایزال الهى نیست.
این انگیزهها چنان پاک و مقدس است که زائران و عاشقان به خانه توجه ندارند و صاحب خانه را مىجویند. بسیار کسان هستند که سالهاى دراز پروانه حرم و جلیس مسجد و محراب بودهاند، اما به ظاهر بنا و آثار گرانبهاى هنرى و تاریخى کمترین توجهى نداشتهاند. در این مکانهاى سراسر نور، شور درون و اشک و آه سوزان به دیدگان اجازه نمىدهد تا این فضاى ملکوتى و مقدعس را موضوع بررسى و تحقیق صرف قراردهد و شاید اغلب مؤمنان پرداختن به ظواهر دلانگیز بیوتات حرم را نوعى گستاخى و بىادبى تلقى مىکنند. ما نیز اگر تحقیق و مطالعه در آثار هنر اسلامى، مخصوصا در این اماکن مقدس، را وظیفه حتمى خود نمىدانستیم، به این کار حساس و دقیق دست نمىزدیم.
صحن و سراى حضرتمعصومه(علیهاسلام)چشمانداز بارگاه حضرت معصومهعلیهاسلام، از برآمدن آفتاب تا ساعتى پس از آن بسیار دلپذیر و خاطرهانگیز است. مسافرى که از راه دور مىآید اگر با تامل به این مجموعه بنگرد، منظرهاى بهیادماندنى خواهددید. با وجود دگرگونیهایى که زندگانى ماشینى در سیماى شهرهاى اسلامى پدیدآورده، هنوز هم دورنماى شهرهاى مذهبى با گنبدها و گلدستههاى زیبایش دلنشین است. حرم در مرکز شهر قرارگرفته و این رکزیتشباهت کلى قم را با شهرهاى مشهد، کربلا، نجفاشرف و کاظمین به یاد مىآورد، در همه این بلاد حرمهاى مطهر در وسط شهر قرارگرفته و آبادیها، بتدریج و بطور طبیعى در اطراف این کانونها شکل گرفتهاست. آنچه در تمام این مراکز به چشم مىخورد بارگاه مقدس، مسجد، مدرسه، صحنهاى وسیع با حجرههاى متعدد و اماکنى براى آسایش زائران و رفع نیازهاى آنهاست.
